‘Revolutie’ in museumland:

Vrouw directrice van het Vaticaans Museum

-  door Frans Wijnands   -

Barbara Jatta.

Met zo’n zes miljoen bezoekers per jaar handhaaft het Vaticaans Museum in Rome zich moeiteloos in de top-tien van de grootste, belangrijkste en meest bezochte musea ter wereld. De internationale kunstwereld keek vorige week dan ook een beetje verrast op, toen de opvolger van de met pensioen vertrokken directeur van het museum bekend werd gemaakt. Een zij! Een vrouw! Voor het eerst in de eeuwenlange geschiedenis van het museum staat een vrouw aan het roer. Het is de Italiaanse Barbara Jatta, kunsthistorica, 54 jaar, getrouwd met een kinderarts, moeder van twee kinderen. De afgelopen twintig jaar leidde zij de afdeling grafische kunst van het museum en sinds 2010 is zij daarnaast curator van de Vaticaanse bibliotheek. In juni jl. benoemde paus Franciscus haar al tot vicedirecteur van het museum. Dat was voor insiders het signaal dat dottoressa Jatta de touwtjes wel eens in handen zou gaan nemen.

Ze ziet haar benoeming als een bewijs van respect voor haar kennis, vakmanschap en inzet. "Ik heb nooit enige vorm van discriminatie gevoeld omdat ik een vrouw ben. Men heeft mij gewaardeerd voor mijn werk en daar ben ik dankbaar voor." Kunsthistorici (m/vr) vormen voor de monsignori die de kerkelijke leer bewaken dan ook geen bedreiging. Opeenvolgende pausen hebben vele malen gepleit voor meer vrouwen op belangrijke posten binnen het kerkelijk apparaat. Als ze zich maar niet bemoeien met de kerkelijke leer. Dat blijft het exclusieve terrein voor prelaten. Maar zelfs de meest macho-ingestelde kardinaal kan respect opbrengen voor vrouwen die hun kennis en wijsheid in dienst stellen van de kerk. Zoals de Vaticaanse musea.

Het Vaticaans Museum is een onderdeel van de Vaticaanse paleizen. De musea zijn een enorm complex van gebouwen, zalen, gangen en kapellen die voor het merendeel in de 15^e en 16^e eeuw door opeenvolgende pausen werden gebouwd en volgepropt met kunstschatten. Kunstlievende pausen die - mede voor eigen glorie - de grootste kunstenaars van hun tijd naar Rome haalden: Michelangelo, Raphael, Perugino, Botticelli. De Sixtijnse Kapel en de ‘Stanze di Raphael’ zijn steeds sterker magneten die jaarlijks miljoenen bezoekers aantrekken. Dat moet beheersbaar blijven, vindt ook de nieuwe directrice. Een museum is niet alleen maar een aantal zalen vol kunst, maar een bedrijf waar innovatie, organisatie, onderhoud, personeelsbeleid en expansie even belangrijk zijn als het inrichten van attractieve toptentoonstellingen.

Barbara Jatta zit vol plannen, maar laat daar nog weinig over los. Wel wil ze nadrukkelijk de minder bekende afdelingen van het museum bij het grote publiek bekend gaan maken. Want de grote massa loopt de museumvloer plat op weg naar de wereldberoemde top-‘attracties’. Met name de Sixtijnse kapel. "Maar er is zoveel meer te zien en te ontdekken", zegt ze. De interactie tussen kunst en publiek is haar uit het hart gegrepen. Zo stuurde ze onlangs een aantal restauratoren naar het aardbevingsgebied in Umbrie om er in (deels verwoeste) kerken en kapellen zwaar beschadigde kunstwerken - vooral fresco’s - van totaal verval te redden.

Een nieuwe museum-ingang en vooral de kaartverkoop on-line hebben grotendeels een einde gemaakt aan de beruchte rijen voor de ingang. Er waren altijd wel vele honderden wachten voor u; voetje-voor-voetje een uur of langer aanschuifelen. Intussen is een maximum-aantal bezoekers per dag ingesteld: 20.000. Maar dan nog is het vaak file-lopen over de belangrijkste routes in het museum. Wandelingen van anderhalf tot meer dan vijf uur. Eenrichting; anders zou de voetgangerschaos niet te overzien zijn.

De Sixtijnse Kapel blijft het meest bezochte deel van het museum. De tijden dat je rustig wat rond kon drentelen of zelfs gaan zitten om het geniale meesterwerk van Michelangelo te bekijken en fluisterend te bespreken met medebezoekers zijn al lang voorbij. Lang stilstaan, hardop praten, treuzelen: allemaal verboden. Wat ook verboden is - net als in de Sint Pieter - is te luchtige kledij: geen korte broeken, geen shirts zonder mouwen, en zeker geen in- of doorkijkkleding. Er is tenslotte genoeg bloots te zien in de musea…

Sinds kort zorgen meer dan 7000 ledlampen voor een betere verlichting van de kapel en voor een beduidend lagere elektriciteitsrekening. Meer dan 70 sensoren en een aantal tv-camera’s meten doorlopend de temperatuur en de vochtigheidsgraad in de kapel, en houden het aantal bezoekers in de gaten. Een high-tech airconditioning zorgt ervoor dat de uitstoot van lichaamswarmte en het zweet van de bezoekers geen schade aan de kunstwerken kan veroorzaken.

In tegenstelling tot vrijwel alle andere musea ter wereld is het Vaticaans Museum op maandag open. En niet op zondag. Behalve de laatste zondag van de maand. Alleen in de ochtend, maar wel gratis!

franswijnands@telenet.be